یکی از اصول بهداشت فردی و سلامت بدن را می توان تغذیه درمانی و داشتن تدبیر در غذاها و نوشیدنی ها دانست که در فرهنگ اسلامی از آن با عنوان«اطعمه و اشربه» (خوردنی ها و نوشیدنی ها) یاد شده است و توجه خاصی به نوع، کیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
قال مولانا الإمام الرّضا صلوات الله علیه:
أَنَّ الْجَسَدَ بِمَنْزِلَةِ الْأَرْضِ الطَّیِّبَةِ الْخَرَابِ إِنْ تُعُوهِدَتْ بِالْعِمَارَةِ وَ السَّقْیِ مِنْ حَیْثُ لَا تَزْدَادُ مِنَ الْمَاءِ فَتَغْرَقَ وَ لَا تُنْقَصُ مِنْهُ فَتَعْطَشَ دَامَتْ عِمَارَتُهَا وَ کَثُرَ رَیْعُهَا وَ زَکَا زَرْعُهَا وَ إِنْ تَغَافَلَتْ عَنْهَا فَسَدَتْ وَ نَبَتَ فِیهَا الْعُشْبُ وَ الْجَسَدُ بِهَذِهِ الْمَنْزِلَةِ وَ التَّدْبِیرِ فِی الْأَغْذِیَةِ وَ الْأَشْرِبَةِ یَصْلُحُ وَ یَصِحُّ وَ تَزْکُو الْعَافِیَةُ فِیهِ وَ انْظُرْ مَا یُوَافِقُکَ وَ مَا یُوَافِقُ مَعِدَتَکَ وَ یَقْوَى عَلَیْهِ بَدَنُکَ وَ یَسْتَمْرِئُهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ، فَقَدِّرْهُ لِنَفْسِکَ وَ اجْعَلْهُ غِذَاکَ.
طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)، النص، ص: 13
خواص سیاه دانه از نگاه امام رضا صلوات الله و سلامه علیه:
در طب اسلامی برای سیاهدانه ویژگی های مختلفی را برشمرده اند. سیاهدانه می تواند در رژیم لاغری ، ناراحتی های پوستی و تنفسی، پاکساری کبد و صفرا و نیز رهایی از حساسیت و آلرژی های فصلی و بسیاری از موارد دیگر مفید باشد.
در منابع پزشکی اسلامی از سیاهدانه با عنوان « شونیز» یا « حبه السوداء» یاد شده و همچنین از آن به عنوان شفای هر بیماری ذکر شده است. از جمله در حدیثی از رسول خدا صلوات الله علیه و آله درباره شب معراج آمده است: مامررت بملأ من الملائکه الاان قالوا یا محمد احتجم و أمر امتک بالحجامه و ما تداویتم به الحجامه، الشونیز و القسط؛ (لغت نامه دهخدا؛ گیاهی دارویی است ، به معنای عود هندی و عربی نیز می باشد و مُدِرّ و نافع کبد است .) شب معراج دراثناء پیمودن راه، به عده ای از فرشتگان برخورد کردم که می گفتند: ای محمد(صلوات الله علیه وآله) حجامت را به امّت توصیه بفرما و بهترین درمان برای شما حجامت و خوردن سیاهدانه و قُست است(بحار الأنوار، ج18، ص 326).
عناوین اصلی: معنای پرهیز، تشویق به پرهیز، آنچه درباره مدّت پرهیز بیمار، روایت شده است، دو نفر همیشه مریض اند.
معنای پرهیز
قالَ سَیِّدُنا وَ مَولانا الإمام الکاظم صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ:لَیسَ الحِمیَهُ أن تَدَعَ الشَّی ءَ أصلًا لا تَأکُلَهُ، و لکِنَّ الحِمیَهَ أن تَأکُلَ مِنَ الشَّی ءِ و تُخَفِّفَ.
الکافی، ج 8، ص 291، ح 443 عن موسی بن بکر، بحار الأنوار، ج 62، ص 142، ح 11.
مولا و آقای ما حضرت امام کاظم صلوات الله علیه فرمود:پرهیز، آن نیست که چیزی را به کلّی وا بگذاری و هیچ نخوری؛ بلکه پرهیز، آن است که از چیزی بخوری، امّا کم بخوری.
عناوین اصلی:اشاره به حکمت نهفته در این دستگاه، آنچه برای سلامت قلب و تقویت آن، مفید است، آنچه برای سلامتی رگ ها سودمند است.
اشاره به حکمت نهفته در این دستگاه
قال سیدنا و مولانا الإمام رضا صلوات الله علیه: إنَّ اللّهَ عز و جل لَم یَبتَلِ البَدَنَ بِداءٍ حَتّی جَعَلَ لَهُ دَواءً یُعالَجُ بِهِ، و لِکُلِّ صِنفٍ مِنَ الدّاءِ صِنفٌ مِنَ الدَّواءِ و تَدبیرٌ و نَعتٌ، و ذلِکَ أنَّ هذِهِ الأَجسامَ اسِّسَت عَلی مِثالِ المُلکِ.
فَمَلِکُ الجَسَدِ هُوَ القَلبُ، وَ العُمّالُ العُروقُ فِی الأَوصالِ وَ الدِّماغِ، و بَیتُ المَلِکِ قَلبُهُ، و أرضُهُ الجَسَدُ، وَ الأَعوانُ یَداهُ و رِجلاهُ و عَیناهُ و شَفَتاهُ و لِسانُهُ و اذُناهُ.
طبّ الإمام الرضا صلوات الله علیه، ص 10 ، بحار الأنوار ، ج 62 ، ص 309.
مولا و آقای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود: خداوند، بدن را به هیچ دردی گرفتار نساخته، مگر این که برای آن، دارویی هم قرار داده است که بدان، درمان شود. هر نوع درد نیز نوعی درمان و چاره دارد؛ چرا که این بدن ها بر سیاق یک مملکت، ساخته شده اند. پادشاه این سرزمین، قلب است. رگ هایی که در بدن و مغز وجود دارد، کارگران اند. خانه آن پادشاه، قلب انسان است. سرزمین آن پادشاه، بدن انسان است، و دستان، پاها، چشمان، لب ها، زبان و گوش ها نیز یاران اویند.
مولا و آقای ما حضرت امام صادق صلوات الله علیه در پاسخ به مردی زندیق که پرسیده بود: کودک خردسالی که نه گناهی کرده و نه جرمی از او سر زده، به چه سبب، مستحقّ دردها و بیماری هایی شده است که به وی می رسد: بیماری بر چند گونه است: بیماری آزمون، بیماری کیفر و بیماری ای که علّت مرگ قرارداده شده است. امّا تو مدّعی هستی که آن از خوراک نامناسب، نوشیدنی آلوده و بیماری ای است که در مادر وی وجود داشته است و گمان می کنی که هر کس، بدن خویش را درست تدبیر کند و در احوال خود، نیک بنگرد و در آنچه می خورد، سودمند و زیان آور را از همدیگر باز شناسد، بیمار نمی شود. تو در این دعوی خود، به عقیده کسانی می گرایی که می پندارند بیماری و مرگ، جز از خوردنی ها و نوشیدنی ها نیست. ارسطو، استاد طبیبان بود. افلاطون، سرآمد حکیمان بود و جالینوس، پیر و پُرتجربه بود؛ امّا نتوانست مرگ را آن گاه که در آستانه وی فرود آمد، از خویش برانَد. همه مُردند، در حالی که در حفظ خویش و در اندیشیدن به آنچه با بدن سازگار است از هیچ کوششی فروگذار نکردند. چه بسیار بیماری که درمان کننده او را ناتن درستی افزوده است و چه بسیار طبیب دانای آشنای به دارو و درمان، که خود مُرده و در برابر فردی ناآگاهِ به طب مدّتی درازتر پس از او زنده مانده است و نه آن را پس از سرآمدن مدّت زندگی و فرا رسیدن اجلش، آگاهی به طب،
قال رسول الله صلوات الله علیه و آله: تَجَنَّبِ الدَّواءَ مَا احتَمَلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ، فَإِذا لَم یَحتَمِلِ الدّاءَ فَالدَّواءُ.
مکارم الأخلاق، ج 2، ص 179، ح 2464، بحار الأنوار، ج 62، ص 66، ح 14.
حضرت رسول صلوات الله علیه و آله فرمود: تا هنگامی که بدنت درد را تحمّل می کند، از دارو بپرهیز و آن گاه که درد را تحمّل نکرد، پس دارو.
قال رسول الله صلوات الله علیه و آله: إنَّ الَّذی خَلَقَ الأَدواءَ خَلَقَ لَها دَواءً.
دعائم الإسلام، ج 2، ص 144، ح 500، بحار الأنوار(ط-بیروت)، ج 62، ص 73، ح 30.
حضرت رسول صلوات الله علیه و آله فرمود: آن که دردها را آفریده، برای آنها درمان نیز آفریده است.
به زودی مباحث طب اهل بیت صلوات الله علیهم در وبلاگ گذاشته خواهد شد.
